Merhabalar sevgili okuyucularım,
Öz bakım becerisi, çocukların içinde bulundukları gelişim dönemlerine uygun şekilde kendi kişisel bakımlarını üstlenebilme becerisidir. Çocukların öz bakım becerilerinin temelinin atıldığı dönem okul öncesi dönemdir. Bu dönemde çocukların gelişim özelliklerine uyacak şekilde bu becerileri geliştirmesi beklenilir. Bebekliğin ilk ayları geçip giderken çocuklarınız yavaş yavaş kendi başlarına hareket etmeye başlar. Oyuncağını tutmak, sallamak en sevdiği aktivitelerdendir. Ondaki bu kaba ve ince motor gelişimleri aslında bağımsız hareket etme isteğinin de ipuçlarını gösterir. Burada unutulmaması gereken en önemli nokta bu gelişmelerin her çocukta farklı zamanlarda ortaya çıktığıdır. Öz bakım becerileri derken kısaca kendi başına giyinip soyunma, yemek yeme, tuvalet eğitimi, kişisel bakım ve temizliğini becerebilmesidir.
Peki yaş dönemlerine göre çocukların sahip olması gereken öz bakım becerileri nelerdir?
36-48 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Kendine ait eşyaları toplar.
2) Tuvalet ihtiyacını yardımla karşılar.
3) Yardımla giyinir.
4) Bağcıksız ve düğmesiz kıyafetleri yardımsız çıkarır.
5) Giysinin önünü arkasını bilir.
6) Saçlarını yardımla tarar.
7) Dişlerini yardımla fırçalar.
9) Yemeğini kendi kendine yer.
48 - 60 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Kıyafetlerini yardımsız giyip çıkarır.
2) Kıyafetlerini asar.
3) Saçlarını tarar.
4) Ayakkabılarını yardımla bağlar.
5) Dişlerini fırçalar.
6) Elini yüzünü yardımsız yıkar.
7) Sofra kurallarına uyar.
8) Yemekle ilgili araç gereçleri uygun kullanır.
60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Dişlerini fırçalar.
2) Vücudunu yıkar.
3) Dişlerini fırçalar.
4) Hava şartlarına uygun kıyafetler seçer.
5) Giysilerini kendi giyer, çıkarır.
6) Ayakkabılarını bağlar.
7) Yemek araç-gereçlerini bir yetişkin gibi kullanır.
8) Tehlike yaratacak durumları fark eder.
Gelişimsel dönemine uygun olduğu halde, yardımsız yukarıda kendisinden beklenen becerileri yerine getirememesinin en önemli nedenlerinden biri olarak aşırı koruyucu aile tutumları olduğunu söyleyebilirim. Ana babanın aşırı koruması, çocuğa gerektiğinden fazla kontrol ve özen göstermesi anlamına gelir. Bu tutumu benimseyen ebeveynler; çocukları zarar görmesin, yorulmasın, üzülmesin gibi sebeplerle çocuklarının yapması gereken her şeyi onlar adına yaparlar. Bu şekilde, onları, dünyadaki tüm kötülüklerden olabildiğince koruyacaklarına inanırlar. Örneğin, çocukları koştuğunda düşeceğinden, bir şey taşıdığında incinebileceğinden, yaşına uygun bir görevi yerine getirdiğinde yorulabileceğinden endişe duyarlar. Bu nedenle genellikle çocuklarına sorumluluk vermez, çocuklarının görevlerini de kendileri yaparlar. Bu şekilde devam ettiklerinde kendine yetemeyen ve sorumluluk sahibi olmayan bireyler yetiştirirler.
Peki Aileler Çocuklarına Öz Bakım Becerisi Kazandırırken Neler Yapabilirler?
✓Model Olabilirsiniz: Çocuklar anne babanın fark etmediği zamanlarda bile onları izlemeye devam ederler. Öğrenmenin ve bir beceri geliştirmenin en etkili yollarından biri taklit etmektir, bu yüzden çocuğunuza model olmanız önemlidir.
✓Resimli Hatırlatmalar Yapabilirsiniz: Çocuklara sürekli hatırlatmalar yapmak ve sürekli “hadi” kelimesini kullanmak, çocuklarda tepkisel davranışlara sebep olabilir. Bunları engellemek için beklediğiniz davranışları resimli ve renkli notlar hazırlayıp görebileceği yerlere asarak hatırlatabilirsiniz. Örneğin banyoda aynanın üstüne diş fırçalayan bir çocuk resmi asabilirsiniz.
✓Keyifli Hale Getirebilir- Motive Edebilirsiniz: El-yüz yıkama, giyinme gibi faaliyetleri, keyifli zaman paylaşımı haline dönüştürebilisiniz, çocuğunuzun çabalarını görüp takdir edebilirsiniz.
✓Temizlik: Çocuklara öncelikle kazandırılması gereken şey kirlenmemeleri değil, kirlendikten sonra nasıl temizlenmeleri gerektiğidir.
✓En Güzeli - En Hızlıyı Beklemeyin: Her yeni kazanılan becerinin ilk dönemleri acemilik sürecidir. Acemilik döneminde çocuğunuzdan hızlı ve en güzel şekilde yapmasını beklemek, çocuğunuzun kendine olan güvenini ve isteğini kırabilir.
✓Yapabilmesi İçin İzin Verip, Zaman Tanıyabilirsiniz: Çocuğunuzun bir beceriyi tam olarak yerine getiremeyeceğini bilseniz bile, denemesine izin verip, ona rehberlik edebilirsiniz.
Siz değerli okuyucularıma öz bakım becerileri ile ilgili bilgi verdim. Okul öncesi dönemde bu eğitimi vermeniz oldukça önemlidir. Çocuklarınıza eğitim verirken lütfen koruyucu aile tutumundan birazda olsun vazgeçin. Çünkü böyle yaptığınızda çocuğunuzu bir fanusta yetiştirmiş olacaksınız ve öz denetimi olmayan, kendisine güvenmeyen, en önemlisi sorumluluk sahibi olmayan bir birey yetiştireceksiniz. Eğitim konusunda tereddüt yaşarsanız ve daha iyi bir eğitim vermek isterseniz bir uzman klinik psikolog ile görüşmenizi öneririm.
Unutmayın AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR.
Tüm okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.